We nemen vroeg de ferry om richting Herzegovina te gaan. Weg van de kust en zeker weg van het overtoeristische Dubrovnik. Kroatië is zo ver naar het zuiden, nog maar een smalle kuststrook, dus dezelfde dag passeren we de grens naar (Bosnië)Herzegovina. Voor een belangrijk deel volgen we de rivier de Neretva richting Mostar. Het is opnieuw vreselijk heet, dus deze rivier vormt een heerlijke, verfrissende afleiding. Elke 10 km even een stop en een duik!

We melden ons in Mostar voor een gratis rondleiding bij de plaatselijke VVV. Onze gids is een 42-jarige Bosniër (voor de beeldvorming om direct maar wat hokjes te benoemen: religie: van huis uit Moslim, maar niet praktiserend, met een wat verwilderde hipster baard). Hij weet ontzettend veel te vertellen in prima Engels. Om te beginnen een stuk oude historie over het ontstaan van de stad en de grote invloed die het Ottomaanse rijk eeuwenlang heeft gehad in de stad. Dat is overduidelijk te zien aan de wirwar van oude straatjes met moskeeën, eethuisjes, winkeltjes en natuurlijk de oude brug waar Mostar naar vernoemd is: Stari Most. Deze beroemde boogbrug uit de 16e eeuw is de trekpleister van Mostar en de belangrijkste reden dat de oude stad een Unesco werelderfgoed is. De brug heeft vele oorlogen doorstaan, maar de Bosnische oorlog is de brug uiteindelijk fataal geworden. Inmiddels is deze in volle glorie hersteld en springen er weer mensen (meestal jonge mannen) van de gemiddeld 21 meter boven de Neretva rivier uittorenende brug. Ook over de springtechniek en het duiken weet onze gids nog een paar belangrijke tips te geven. Wij houden het bij onze sprong van een 8 meter hoge spoorbrug boven de Una. Dat was ons hoog genoeg!!

De wat recentere geschiedenis van Mostar kent ook een Oostenrijks-Hongaarse periode, met belangrijke stadsuitbreidingen, inclusief bruggen en het aanleggen van een spoorlijn. Echt interessant wordt het voor ons pas als we aankomen bij de Joegoslavische periode en het uiteenvallen van Joegoslavië en daarmee het uitbreken van de Bosnische oorlog. In het westen heerst de opvatting dat Mostar altijd in een tweeën gesplitste stad is, met aan de ene kant van de rivier de Kroaten en aan de andere kant de Bosniakken (Moslims). Dat is min of meer de situatie nu, maar voor de oorlog was het een heel gemengde stad met Bosniakken, Serven en Kroaten, min of meer gelijkmatig door de stad gemixt. Ja en waar ging die oorlog over? Eigenlijk niet door ons als buitenstander te begrijpen of uit te leggen, maar toch maar een poging. In het Joegoslavië van Tito was religie en etnische achtergrond taboe: ieder mens was geacht gelijk te zijn aan de ander. Of het echt zo was of werkte is moeilijk in te schatten, maar met de dood van Tito, begonnen er nationalistische gevoelens op te spelen onder de verschillende deelrepublieken.

Toen Bosnië-Herzegovina zich onafhankelijk verklaarde hadden de Serven en de Kroaten het gevoel als minderheid in een land achter te blijven. Liever wilden zij zich aansluiten bij Servië of Kroatië of zich helemaal niet afscheiden van Joegoslavië. Juist omdat de bevolkingsgroepen zo verspreid zijn door heel Bosnië-Herzegovina, was dat een bijna niet op te lossen probleem. Overigens is er feitelijk geen sprake van bevolkingsgroepen; het is één volk, met één taal (geschreven in Cyrillisch of het Latijnse alfabet) en drie soorten religies. De Serven Orthodox, de Kroaten Katholiek en de Bosniakken Moslim.

De gevolgen van de ingewikkelde oorlog is (bijna) overal zichtbaar in Bosnië Herzegovina: kapot geschoten, beschadigde en verlaten huizen en panden. Een trieste aanblik. Ondanks het recht van mensen om na de deportaties en zuiveringen terug te keren naar hun oude huis, hebben veel mensen het geld niet om hun huis te herstellen, of ze willen niet terug naar de plek waar ze vroeger gewoond hebben. Voor overheidsgebouwen geldt dat deze feitelijk geen eigenaar hebben, omdat die eigendom zijn van de oude staat Joegoslavië. Pas als zich 25 jaar geen eigenaar heeft gemeld, vervalt het gebouw aan de staat Bosnië-Herzegovina en kan daarmee de ruïne aangepakt worden. Nog 2 jaar wachten dus…

Onze gids kwam niet over als een pessimist, maar hij was wel sceptisch over de toekomst van Bosnië-Herzegovina en Mostar. Er is veel corruptie, armoede en een hoge werkloosheid en de Serven, Kroaten en Bosniakken leven niet met elkaar, ook al delen ze een land. En dat begint eigenlijk al bij de lagere school, waar kinderen niet naar gemengde scholen gaan. Ontzettend jammer, want het is zo’n mooi en uniek land.

’s Ochtends vroeg op, om niet op de fiets, maar in de trein te stappen, voor de verandering. Sinds een jaar is de spoorlijn tussen Sarajevo en Mostar in ere hersteld. Met moderne treinen wordt twee keer per dag heen en weer gereden over het traject. De omgeving waar je doorheen komt is prachtig: (karst)bergen, rivieren en alles is super groen. Oké af en toe wordt het beeld ontnomen door één van de 68 (!) tunnels, maar dat verhoogt eigenlijk alleen maar het spektakel. Ook (of juist) Sarajevo heeft geleden onder de oorlog, maar vreemd genoeg zie je daarvan minder terug dan in andere steden. Misschien omdat het de hoofdstad is, misschien omdat hier veel (internationale) hulp naartoe is gegaan. Hoe het ook zij: de stad oogt vitaal en bovenal divers. Moskeeën en kerken staan door elkaar heen. Oud en nieuw gaan hand in hand. Oost ontmoet West.

Wij besluiten ook de bobsleebaan te bezoeken. Welke deel uit maakte van het Olympische complex gebouwd voor de winterspelen van 1984. Het feit dat deze berg een strategische positie had, waar vandaan de stad door de Serven meer dan drie jaar lang, systematisch beschoten is, is interessanter en indrukwekkender dan de bobsleebaan zelf. Deze betonnen overblijfselen zijn beklad met graffiti, maar verder eigenlijk niet interessant. Wat vooral jammer is aan de keuze om naar de bobsleebaan te gaan, is dat we door hevig onweer een uur of twee opgesloten zitten op de berg. En dat terwijl we maar 8 uur hebben om de stad te bezoeken. Alhoewel jammer; zeiknat beschutting zoekend komen we bij een stel Bosniërs terecht die ons droge kleren en koekjes aanbieden. Zo horen we wat verhalen over het Sarajevo ten tijde van de Bosnische oorlog. Heel interessant, alhoewel we hier eigenlijk niets over durven te vragen, want het is wel duidelijk dat de wonden diep en nog relatief vers zijn. Beter is de gesprekken maar over wat luchtiger onderwerpen te houden.

Als de regen opgetrokken is, is er helaas weinig tijd meer over om de stad te bekijken en dus gaan we linea recta naar het station. Terug naar Mostar. Met de trein. Het bezoek aan Sarajevo was al kort, maar de regen heeft ons bezoek echt te kort gemaakt. We moeten nog eens terugkomen!

De volgende dag vertrekken we vroeg weg uit Mostar. We gaan op weg richting Montenegro en willen onderweg Blagaj aan doen. Bij Blagaj stroomt een heldere waterbron, pardoes uit de rotsen, wat op zich al een bezienswaardigheid is. Maar naast deze bron staat een oud huis/gebedshuis dat voor islamieten, een belangrijk bedevaartsoord is. Helaas zijn wij zo vroeg vertrokken voor de hitte, dat het huis nog niet open is. Hilgien gooit echter voldoende charmes in de strijd om toch de deur voor ons geopend te krijgen. Het is mooi en het is duidelijk dat het een grote betekenis heeft, maar niemand die ons er iets over kan vertellen; we hebben geen internet in Bosnië en communiceren moet dus met handen en voeten.

Na een overnachting in het stadje Trebinje (in de Servische Republiek Bosnië), waar midden in de stad een heerlijk strand aan de rivier ligt, gaan we op weg naar Montenegro. En zoals we al vaker hebben gemerkt in de Balkan, ligt een grens meestal op een pas. Zo ook nu. Het is warm, of liever gezegd, het is weer eens heet. Voor de grens staat een enorme file van huiswaarts kerende Albanezen. Gelukkig kunnen wij met onze fietsen langs de file heen naar de grenspost van het 12e land: Montenegro.

Wij fietsen voor HDKT. Heb jij al gedoneerd? Klik hier voor meer informatie en doneren.