Het is TÊT. Het is opnieuw oud en nieuw. Een kalenderjaar wordt in een groot deel van de wereld bepaald door de zonnestand, in Vietnam wordt het kalenderjaar bepaald door de maanstand. Hierdoor start het nieuwe jaar in Vietnam (en China) op een ander moment, voor 2020 is dat nu.

Têt is het belangrijkste feest van Vietnam wat Sinterklaas, Kerst en oud&nieuw lijkt te combineren. Een familiefeest wat een volksverhuizing teweeg brengt. Heel Vietnam verplaatst zich van woonlocatie naar geboorteplaats om daarna het hele openbaar vervoer plat te leggen.

Al een paar weken zien we de voorbereidingen voor dit grootse feest in volle gang. Mensen houden grote schoonmaak, versieren hun huizen en de markten staan vol kleurrijke bloemen en bomen. In plaats van kerstbomen, zetten Vietnamezen perzikbomen met zijn mooie roze bloesem (vooral in het noorden van Vietnam) of een kumquatboom in huis en worden de huizen versierd met rode en gele versiersels. Brommers rijden af en aan. Aan het stuur en achterop hangen zakken groente, fruit, koek, snoep, (onlangs nog) levende kippen en vissen. Geregeld zien we brommers met achterop iemand die grote lijsten met foto’s of mooie plaatjes voorzichtig over de hobbels en bobbels vervoert om het huis te versieren. Of ze dragen een bos suikerriet op de schouder voor het maken van sap. Hele bomen komen voorbij, in de auto, op de auto, achterop de brommer of op de fiets.

Terwijl de Vietnamees zich voorbereidt op een goede afsluiting van het jaar van het varken en een goede start van het jaar van de rat, moeten ook wij ons voorbereiden. TÊT is het belangrijkste feest van het jaar en duurt daaaagen. Iedereen heeft vakantie; 10 dagen tot twee weken. Dus eh… is er wel een hotel/nha nghi open? Kunnen we bij een supermarkt terecht? Een restaurant? Dat nieuwjaarsdag alles dicht is, klinkt vanzelfsprekend, al is thuis de Appie en de Jumbo meestal gewoon open. Maar ja al die andere TÊT dagen dan…???

Wat is TÊT nou eigenlijk? TÊT is afgekort van TÊT Nguyen Dan en luidt het begin van de lente in en valt meestal ergens eind januari, begin februari. De exacte datum verschilt elk jaar, afhankelijk van de maanstand. De festiviteiten duren in ieder geval minimaal een week.

Het is de tijd -volgens de Vietnamese cultuur- dat kwade geesten je huis in kunnen komen en ongeluk komen brengen voor het nieuwe jaar. De reden waarom er veel lawaai wordt gemaakt om ze op afstand te houden. Het is een tijd om oude zorgen te vergeten, samen te zijn met familie, offers te brengen aan de voorouders en nieuwe energie op te doen voor het aankomende jaar.

Zoals eerder vermeld, staan er massaal rijen bij de geldautomaten die geregeld leeg raken. Dit omdat in Vietnam alles cash wordt betaald en massaal inkopen wordt gedaan. Echter het afsluiten van het oude jaar betekent ook dat alle leningen dienen te worden afbetaald…. En misschien gaan de geldautomaten wel op slot? Worden ze met TÊT niet aangevuld? En dus sluiten we aan in de rij en proberen we in de week voor TÊT ons voor te bereiden met voldoende geld voor als we wel een slaapplaats, restaurant en marktje kunnen vinden die open is…   

Het is 24 januari, Vietnamees oudejaarsavond. TÊT is de dag van morgen: zaterdag 25 januari; nieuwjaarsdag. We hebben van 23-26 januari een hotel geboekt om de zekerheid van onderdak te hebben. Overdag lezen we in over TÊT en doen vooral inkopen; inkopen om onafhankelijk te zijn van supermarkten en restaurantjes, plaatsen die we normaliter dagelijks meerdere keren bezoeken… We vinden tarwebloem (lastig vinden tussen de normale mengsels rijst- en tarwebloem), melk, eieren, pasta en veel groente en fruit. Van de eigenaresse hebben we daarnaast een pakketje zoete ‘sticky rice’ ontvangen. Een typisch product tijdens TÊT. Iets wat we in Hanoi op onze oudejaarsdag al eens mochten testen en gisteren onderweg ook al tegenkwamen en van smulden. Het ‘pakketje’ sticky rice van zeker een kilo is goed voor 2-3 maaltijden; plakkerig, zwaar, machtig en verrekte smaakvol!

In de supermarkt komt een jonge Vietnamees ons te hulp schieten met vertalen, zoeken en producten vinden. We willen rode enveloppen meenemen voor het geval we ergens -als we het geluk hebben- worden uitgenodigd de komende dagen. De enveloppen dienen we te vullen met 20.000- 100.000 dong en is bedoeld om aan kinderen te geven. Dat brengt geluk. De kinderen geven het aan opa en oma en dat is nog meer geluk. Die rode tot envelop vouwbare briefjes met nepgeld in de supermarkt is misschien wel iets wat we nodig hebben…! Gevonden! De jongen redt ons voor de blunder van de eeuw…. Neeeeee!!!!! Niet kopen! Alles wat er in deze rekken staat is voor de doden. De doden waaraan nu geofferd wordt. Ooepsss…  oja en geen zwarte kleding aantrekken morgen; dat herinnert de Vietnamees aan de dood….

Toevallig hebben we een keukentje in ons guesthouse. Al is ‘keukentje’ veel gezegd voor één keramische kookplaat en een gootsteen. De koekenpan voor de geplande pannenkoeken wordt niet door de kookplaat herkent en dus kunnen we de pan niet warm krijgen. Een koelkast om drinken en eten koud en insectvrij op te bergen ontbreekt ook. Daarbij ontbreekt het tevens aan andere toeristen in ons guesthouse; de keuken en de badkamer met de enige wc zouden we anders met max. 8 anderen moeten delen. Daarvoor is het allemaal net wat te klein…  

Vanavond is er een vuurwerkshow. Hoe laat blijft vaag, al beginnen de feestelijkheden rond 19, 20 uur of eerder. Vuurwerk is om middernacht. Maar als we dan komen kunnen we ook al 2 uur te laat zijn…

Ondertussen neemt de immense drukte van overdag af. Iedereen heeft zijn huis schoongemaakt, mooi gemaakt, zijn scooter en auto gewassen en kan met een schone lei aan het nieuwe jaar beginnen. En wij herkansen oud&nieuw met misschien nu wel wat voornemens voor het nieuwe jaar.

TÊT levert de grootste problemen voor de toerist die het land door wil reizen. Blijf je op één plek en sla je instant noedels in, dan ben je wel even gered. Wij blijven 2 dagen op één plek en hopen dan verder te kunnen. En jawel, onze fiets gaat altijd! Bussen, treinen en vluchten zijn voor en na TÊT snel volgeboekt, prijzen verdubbeld en de frequentie tijdens TÊT drastisch verminderd. Een reden waarom men ook wel afraadt deze tijd in Vietnam te zijn. Ook musea zijn gedurende 4 dagen gesloten, gelukkig zijn we cultuur barbaren… 😉 En de stranden? Die zijn leeg. In het noorden is het strand overigens toch wat te fris, te nat en niet zo aantrekkelijk.

Het is inmiddels 22 uur, tijd om de festiviteiten in de stad te gaan opzoeken. Op het centrale plein zou muziek moeten zijn en om middernacht de vuurwerkshow. Als we richting het plein lopen, bliksemt het in de verte, al is het hier droog, dus met een beetje geluk blijft het onweer op afstand. Op het plein staan krukjes en dus vleien wij ons neer op zo’n krukje. Op het podium vindt iets van een modeshow plaats. Niet heel erg boeiend, maar wie weet wordt het nog wat. In elk geval interessant om te kijken hoe de Vietnamees dit moment viert. Als we nog geen 5 minuten zitten, draait iedereen zich plots om en kijkt met grote ogen naar iets dat achter ons gebeurt. Wij zien het niet, maar als het volgende moment iedereen het plein begint af te rennen, rennen we als een malle mee. We horen de regen kletteren. Of nee, krijg nou wat, het is helemaal geen regen. Het zijn hagelstenen! En geen gewone hagelstenen, het zijn ijsballen, sommige wel een centimeter of 5.

Wegwezen hier! Terwijl wij naar droge, veilige oorden vluchten, zien en horen we de hagelstenen inslaan op auto’s en ruiten. Het regent bladeren en takken en binnen de kortste keren ligt de straat vol rotzooi en smeltend ijs. Het duurt een minuut of 20, maar in die tijd is het hele programma op zijn kop gegooid. De show is gestopt, auto’s hebben aanzienlijke schade, maar iedereen lijkt gelukkig op tijd een veilig onderkomen te hebben gevonden.

Als de hagel en regen is gestopt, verkennen wij de stad verder. Er is weinig activiteit te vinden, behalve een oudere vrouw die voor haar huis een altaar opbouwt. Voor ieder huis zien we zo’n altaar staan, waar geofferd wordt en wierook wordt gebrand om overleden voorouders uit te nodigen voor TET. De vrouw lacht ons vriendelijk toe. Ze zegt ook het één en ander tegen ons, maar dat Vietnamees is aan ons nog steeds niet besteedt. Een jongere vrouw komt naar buiten en vertelt ons in perfect Engels dat haar moeder ons uitnodigt om met haar familie oudjaarsavond te vieren. Na enige twijfeling (zitten we ze niet in de weg? TET is tenslotte een familie aangelegenheid?) wint onze nieuwsgierigheid het van onze twijfel en gaan we naar binnen. De familie blijkt naast vader en moeder, uit twee dochters, een schoonzoon en 4 (klein)kinderen te bestaan. De dochters spreken goed Engels, wonen in (de buurt van) Hanoi en hebben goede banen. Het is leuk om wat meer te weten te komen over de gebruiken van Vietnam en met name tijdens TET. Om middernacht gaat de hele familie naar buiten om vanaf de brug het vuurwerk te bekijken. In Vietnam wordt alleen georganiseerd vuurwerk door militairen afgestoken, consumentenvuurwerk blijkt verboden. Dat zal in Nederland nog wel een paar jaar duren! Opvallend is dat er verder niet zo heel veel gebeurt. Er wordt een gelukkig nieuwjaar gewenst, een zinnetje waar wij hard op hadden geoefend: chuc mung nam moi. Maar dat is het. Geen zoenen, of omhelzingen, geen uitbundigheid. Iedereen heeft een grote glimlach, iedereen is opgeruimd, dat wel, maar van een feeststemming is geen sprake. We worden uitgenodigd om de volgende ochtend aan te schuiven voor het nieuwjaarsontbijt. Dat slaan we zeker niet af. Dat ontbijt is overigens wel om 8 uur, dus dat wordt vroeg opstaan.

Zaterdag 25 januari

We doen eerst even een bakkie koffie voor vertrek, want je weet maar nooit of er koffie bij het ontbijt komt. Dat blijkt een goede keuze, want de cafeïne is ver te zoeken. Wel is er wodka. Om 9 uur ’s ochtends! Er verschijnt een heerlijke maaltijd bestaande uit diverse schalen groente, vlees en rijst. Moeder houdt van koken. Ze heeft in het voorhuis een klein restaurantje en staat het liefst de hele dag in de keuken. Nou dat is te merken. Het eten staat op de bijzettafel voor het altaar. Wij mogen ons al wel verlekkeren, maar het wordt toch echt eerst aan de voorouders geofferd. Pas daarna mogen wij smikkelen en smullen en ondertussen kletsen we honderduit.

Voor de zekerheid hebben we rode enveloppen gevuld met ‘lucky money’ mee genomen, maar we zien geen gelegenheid om deze aan de kinderen te overhandigen. We bieden na het eten als dank aan de gastvrouw een setje Hollandse klompjes en ons visitekaartje aan. Hierop hebben we Vietnamese nieuwjaarswensen (in het Vietnamees) geschreven, zoals wensen voor een goede gezondheid, wijsheid, rijkdom, etc. Het is niet veel, maar in elk geval iets.

De familie gaat vervolgens op bezoek bij de rest van de familie (overgrootouders o.a.) en wij gaan huiswaarts. Maar niet voordat we uitgenodigd zijn voor een avondmaaltijd met Pho. Dat slaan wij niet af! Al het eten dat we ingeslagen hadden, moet dan nog maar even wachten. Kunnen we vanavond in ieder geval een goed moment uitkiezen om de enveloppen te overhandigen.

Thuis hebben we net de koffie doorgeslikt en de eerste foto’s (nog van China, zucht) bekeken, als de eigenaresse van het guesthouse binnen komt. Of we met hun samen willen lunchen? Uiteraard kunnen we daar geen weerstand tegen bieden. Onze berg ingeslagen eten moet nog maar wat langer op ons wachten. En nee natuurlijk hebben we geen trek of überhaupt eetlust, het is alleen zo geweldig om de kans te krijgen, overal een graantje TET mee te kunnen pikken. Zo zitten we weer aan een tafel vol eten. We proberen gedoseerd te eten, maar regelmatig worden onze kommetjes gevuld. En alcohol (wijn, dit keer) mag natuurlijk niet ontbreken. We worden ‘gered’ door een partij gasten die voor de deur staan; allemaal familie. We bieden snel aan plaats te maken. Dat blijkt niet nodig, maar de heel gematigde protesten maken wel duidelijk dat het een goed moment is te gaan 😉.

Nog even een paar uur naar huis en dan mogen we aanschuiven voor de ‘pho’, dé Vietnamese soep. Gelukkig een relatief lichte maaltijd en we voelen ons wederom zeer welkom. Een neefje komt ook langs, die nóg beter Engels spreekt dan zijn nichten en zo kletsen we heel wat af. We gaan redelijk bijtijds huiswaarts, maar niet voordat we onze rode enveloppen aan de kinderen hebben kunnen geven. Het wordt duidelijk goed gewaardeerd; we hebben ons ingelezen en doen écht mee. En wij zijn blij iets terug te kunnen doen. Met –jawel- de juiste enveloppen!

Wat was dit een bijzonder O&N. De mensen zijn allemaal zo hartelijk, zo dankbaar ook en willen het liefst alles delen. Ons beeld van Vietnam en de Vietnamezen is in één dag vele malen positiever bijgesteld. En vanwege TET Vietnam vermijden? No way! Dit zijn de meest bijzondere dagen, waarin de gastvrijheid van de Vietnamees nóg beter naar voren komt. En het zijn de speciale dagen waar je ook een hapje van wilt proeven.